20 lat po dyskusji wokół wystawy Irreligia

9 stycznia 2002 roku w Bunkrze Sztuki odbyła się dyskusja wokół wystawy Irreligia. Morfologia nie-sacrum w sztuce polskiej XX wieku. Ekspozycję prezentowano od października 2001 do lutego 2002 roku w Atelier 340 w Brukseli. W debacie udział wzięli: ówczesny dyrektor Galerii Jarosław Suchan, wicedyrektor Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski Maria Anna Potocka, jezuita i dyrektor Wydawnictwa WAM ks. Stanisław Musiał, kurator ekspozycji Kazimierz Piotrowski oraz artyści Marta Deskur i Adam Rzepecki. Wydarzenie spotkało się z ostrą reakcją członków Stowarzyszenia ks. Piotra Skargi, którzy przed dyskusją z bluźniercami zorganizowali pikietę pod Bunkrem Sztuki. Wystosowano również list do Prezydenta Miasta Krakowa Andrzeja Gołasia. Wyrażono w nim sprzeciw wobec sztuki, której autorzy z niespotykaną dotąd bezkarnością wyszydzają i bezczeszczą najświętsze osoby naszej wiary, traktując samą debatę jako przygotowanie opinii publicznej na kolejne, bezczelniejsze jeszcze formy walki z religią.

W Irreligii wzięło udział 41 polskich artystów. Samą wystawę w prywatnej belgijskiej galerii miało okazję zobaczyć niewiele osób, a towarzysząca jej ulotka zawierała reprodukcje zaledwie kilku ze 150 zaprezentowanych dzieł. To właśnie zamieszczone w mediach zdjęcia pojedynczych prac, takich jak Matka Boska Częstochowska z wąsami (1983) Adama Rzepeckiego czy Madonny (1996–2001) Katarzyny Górnej, wywołały w kraju oburzenie. Twórcom ekspozycji zarzucono bluźnierstwo i obrazę uczuć religijnych.

Największym paradoksem wokół Irreligii okazał się fakt, że większość osób publicznie wypowiadających się na jej temat nie widziała wystawy. Medialna nagonka poskutkowała dymisją jej kuratora Kazimierza Piotrowskiego ze stanowiska kustosza Muzeum Narodowego w Warszawie. Zaowocowała również falą listów otwartych i oświadczeń artykułowanych przez osoby, które przedstawiały się jako pokrzywdzone wystawą. Organizowano również rozliczne protesty, z których najgłośniejszy odbył się pod Bunkrem Sztuki. Antagonizmy nasiliły się, kiedy jeden z organizatorów tego nielegalnego zgromadzenia został ukarany przez sąd grzywną. Sprawę wówczas skomentowała Wiceprezydent Miasta Teresa Starmach, mówiąc, że miejska galeria powinna być forum wymiany poglądów. Debata w Bunkrze mogła stać się przyczynkiem do rzeczowej dyskusji nad zagadnieniem. Uniemożliwiły ją jednak emocje towarzyszące tematowi, wzmagane przez podjudzanie opinii publicznej medialnym linczem.

Artyści biorący udział w wystawie:

Leon Chwistek, Marta Deskur, Wiktor Gutt, Katarzyna Górna, Władysław Hasior, Jerzy Hulewicz, Marek Janiak, Marek Kijewski, Grzegorz Klaman, Leszek Knaflewski, Paweł Kowalewski, Grzegorz Kowalski, Jacek Kryszkowski, Stanisław Kubicki, Zofia Kulik, Przemysław Kwiek, Andrzej Kwietniewski, Zbigniew Libera, Bronisław Wojciech Linke, Małgorzata Malinowska, Jacek Markiewicz, Jarosław Modzelewski, Stefan Najgrakowski, Dorota Nieznalska, Andrzej Partum, Aleksandra Polisiewicz, Joanna Rajkowska, Robert Rumas, Adam Rzepecki, Władysław Skotarek, Marek Sobczyk, Robert Szczerbowski, Stefan Szmaj, Stanisław Szukalski, Jerzy Truszkowski, Zbigniew Warpechowski, Andrzej Wielogórski, Ryszard Woźniak, Jan Jerzy Wroniecki, Artur Maria Swinarski, Andrzej Świetlik

Na zdjęciu: Marta Deskur, Czy można bawić się zakonnicą, 2000, wydruk fotograficzny, Kolekcja Bunkra Sztuki
Informacje dodatkowe
Marcin Pańtak