„W nowy region świata. Sztuka współczesna i kolekcje etnograficzne”

W jaki sposób konstrukcje wyrastające z idei kolonialnych nadal kształtują globalną rzeczywistość? Czy bez analizy wciąż żywej kolonialnej spuścizny można wyobrazić sobie wspólną przyszłość? Oto pytania, jakie stawia wystawa Nowy region świata w Galerii Bunkier Sztuki.

Artyści sięgają do archiwów kultury, odsłaniając niepokojące treści. Kanon zachodniego dziedzictwa okazuje się podszyty wzorcami dominacji. Tworzone przezeń obrazy kultur „peryferyjnych” służą konstruowaniu w łonie ludzkości obszarów radykalnej inności i pogłębianiu hierarchizujących dychotomii – „my” i „inni”, „swoi” i „egzotyczni”. Zarazem jednak sztuka współczesna wydobywa z archiwalnych zasobów alternatywne narracje, opowieści mówiące o oporze, lecz także o stałym krążeniu kodów kulturowych.

Muzea etnograficzne, z kolekcjami tworzonymi w myśl wyobrażeń epoki kolonialnej, są naturalną przestrzenią dla podobnej refleksji. Działalność polskich badaczy wpisuje się w historię europejskiej etnografii z wszystkimi jej uwikłaniami. Jakie sensy niosą dziś ich zbiory? Czy można odczytywać je na nowe sposoby?  Do kogo tak naprawdę należą?

Chcielibyśmy zapytać o dzisiejszą tożsamość i przyszłe role muzeum etnograficznego, o potrzebę i możliwości jego „dekolonizacji”. Nie chodzi tu o zatarcie historycznych korzeni kolekcji, lecz o ich dogłębną analizę, niezbędną, by otworzyć pole dla nowych spojrzeń.

Ścieżki wskazywane przez sztukę współczesną spróbujemy skonfrontować z praktykami kuratorów, refleksją antropologiczną i muzeologiczną oraz z doświadczeniami zdobywanymi poprzez badania w terenie.

Kontekstem dla tych rozważań jest idea zaczerpnięta z myśli Édouarda Glissanta, martynikańskiego pisarza i filozofa. Oto cały glob staje się na naszych oczach „nowym regionem świata”, gdzie wszystko to, co jeszcze niedawno nie miało z sobą kontaktu, spotyka się i wchodzi w relacje. Wobec tego zasadne staje się pytanie – jak w nowych warunkach czerpać ze źródeł, które służyły do kształtowania świata epoki kolonialnej?

Program:

3 listopada 2017

18.00 – Jak eksponować rasizm? Obrazy, które na nas patrzą

Wykład Césara Carillo Trueby (Universidad Nacional Autónoma de México), przy udziale Margot Sputo.

Miejsce: Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki, pl. Szczepański 3a

7 listopada 2017

11.30 – Artyści w archiwum Miejsce: Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki, pl. Szczepański 3a

15.00 – 20.00  Żywe źródła, wartkie rzeki. O tym, jak zmieniać się pod wpływem innych, nie tracąc siebie (wykłady i dyskusja) Miejsce: Muzeum Etnograficzne, pl. Wolnica 1

11.30 – Artyści w archiwum 

Spacer po wystawie Nowy region świata z udziałem artysty Brendana Fernandesa, kuratorek Olgi Stanisławskiej i Anny Bargiel oraz uczestników konferencji

Spacer w języku angielskim

Miejsce: Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki, pl. Szczepański 3a

15.00 – 20.00  Żywe źródła, wartkie rzeki. O tym, jak zmieniać się pod wpływem innych, nie tracąc siebie (wykłady i dyskusja)

15.10 – Przywitanie gości: Antoni Bartosz (dyrektor Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie),  Jeremy Wallace (Chargé d’affaires ad interim, Ambasada Kanady w Warszawie) i Magdalena Ziółkowska (dyrektorka Galerii Bunkier Sztuki)

15.20 – Brendan Fernandes, artysta wizualny uczestniczący w wystawie Nowy region świata

16.00 – Peter Kulchyski (Department of Native Studies, University of Manitoba), Jessica Jacobson-Konefall (Uniwerystet w Toronto)

16.40 – Andrzej Dybczak, Grażyna Kubica–Heller, Jacek Kukuczka (Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie / Uniwersytet Jagielloński)

18.00– 20.00 Dyskusja z udziałem: Brendana Fernandesa, Petera Kulchyskiego, Jessiki Jacobson-Konefall, Césara Carillo Trueby. Prowadzenie: Magdalena Zych

Miejsce: Muzeum Etnograficzne, pl. Wolnica 1

O uczestnikach:
Antropolog i kurator César Carillo Trueba jest autorem pionierskiej wystawy poświęconej rasizmowi w Meksyku (Imagenes para ver-te. Una exhibición del racismo en México, Museo de la Ciudad de México, 2015; http://www.exhibirelracismo.mx/). Jego praca była praktycznym sprawdzianem możliwości re-interpretacji zbiorów, wykorzystania kolonialnych kolekcji w nowych kontekstach i znalezienia dla muzeum nowych, aktywnych ról w społeczeństwie. Muzeum stało się w tym procesie zleceniodawcą nowych dzieł sztuki, podejmujących dialog z obiektami z kolekcji.

Margot Sputo, polsko-francuska artystka wizualna. W swojej twórczości eksploruje granice przedstawialności, sposoby percepcji, afektywność fotografii. Wzięła udział, jako jedyna artystka spoza Ameryki Łacińskiej, w wystawie poświęconej rasizmowi w Meksyku – Imágenes para ver-te (2016). Zaprezentowała m.in. pracę Indígena/No Indígena, projekt fotograficzny, składający się z portretów mieszkańców Meksyku i regionu Oaxaca. Mieszka i pracuje w Paryżu i Krakowie.

Kanadyjski artysta Brendan Fernandes (urodzony w Kenii, w rodzinie pochodzącej z Goa) prezentuje na wystawie Nowy region świata swoją pracę wideo Foe, w której podejmuje refleksję nad kategoriami takimi jak autentyczność czy przynależność. Fernandes pyta o nowe sensy kolekcji i o możliwości ich twórczych zawłaszczeń. Sam artysta używa ich do stawiania pytań o własną złożoną biografię. W tym zderzeniu kolekcji z życiem następuje zarazem nieuniknione zatarcie jej granic. Przedmiotami często wykorzystywanymi przez Fernandesa są maski, zarówno eksponaty muzealne, pamiątki dla turystów, jak i obiekty tworzone przez samego artystę.

Peter Kulchyski bada problematykę artykulacji praw kanadyjskich autochtonów, również w kwestii kulturowej spuścizny, materialnej i niematerialnej. Autor wielu książek, m. in. Aboriginal Rights Are Not Human Rights: In Defence of Indigenous Struggles (2013). Aktywista zaangażowany w przemiany relacji między rdzenną ludnością a państwem. Inspiruje się ideami Edouarda Glissanta. Kieruje Department of Native Studies, University of Manitoba w Winnipeg w Kanadzie.

Jessica Jacobson-Konefall prace badawcze realizuje na Uniwersytecie w Toronto przy Radzie Naukowej Nauk Społecznych i Humanistycznych jako Post-Doctoral Fellow. Zajmuje się zagadnieniami z obszaru historii sztuki, nowych mediów, sztuki w kontekście ekologii i twórczości rdzennych artystów ze szczególnym uwzględnieniem kolonialnych stosunków kulturowych wśród osadników w Kanadzie.

Andrzej Dybczak jest etnologiem, pisarzem, dokumentalistą. Obecnie zaangażowany w prace nad reinterpretacją kolekcji syberyjskiej znajdującej się w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, prowadzi badania w miejscach pochodzenia przedmiotów. Autor książki i współautor filmu dokumentalnego Gugara o społeczności ewenkijskich pasterzy reniferów. Książka otrzymała nagrodę Fundacji Kościelskich (2012), a film m. in. Grand Prix na 48 Krakowskim Festiwalu Filmowym, Grand Prix na Festiwalu Filmów Antropologicznych w Parnu, The Intangible Heritage Award na festiwalu Cinéma du Réel w Paryżu oraz za najlepszy debiut reżyserski na festiwalu Era Nowe Horyzonty. Ostatnio opublikował zbiór opowiadań Pan wszystkich krów (2017).

Kustosz Muzeum Etnograficznego w Krakowie, Jacek Kukuczka, jest etnologiem, kuratorem, autorem wielu nagradzanych wystaw i publikacji związanych ze zbiorami etnograficznymi pochodzącymi głównie ze społeczności pozaeuropejskich. Bierze udział w pracach nad reinterpretacją kolekcji syberyjskiej prowadząc badania terenowe i archiwalne. Kolekcja ta zawiera ponad 350 unikatowych obiektów reprezentujących rdzenne kultury Syberii.

Pochodząca ze Śląska Cieszyńskiego Grażyna Kubica-Heller jest antropolożką społeczną i pisarką, wykładowczynią na UJ, kieruje pracami zespołu reinterpretującego kolekcję syberyjską MEK (prace prowadzą Andrzej Dybczak, Jacek Kukuczka, Magdalena Zych). W polu jej szerokich zainteresowań jest także krytyka źródeł, dążąca do odnowienia spojrzenia i tworzenia wiedzy włączającej różnorodność perspektyw. Jej ostania książka to Maria Czaplicka – płeć, szamanizm, rasa (2015).

Magdalena Zych jest antropolożką kultury i kuratorką, w Muzeum Etnograficznym w Krakowie m.in. koordynuje projekty badawcze. Współautorka i współredaktorka książek dzieło-działka (2012), Wesela 21 (2015). Publikuje na łamach „Kontekstów”, „Autoportretu”. W Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ przygotowuje pracę doktorską o współczesnych kolekcjach etnograficznych.

Olga Stanisławska jest reportażystką i eseistką („Gazeta Wyborcza”, „Tygodnik Powszechny”, „Polityka”, „Konteksty”, „Widok”). Pisze o dylematach wielokulturowych społeczeństw i stosunku do „innego” w Europie i poza nią. Jej książka Rondo de  Gaulle’a (2001) otrzymała nagrodę  Fundacji Kościelskich. Jest autorką koncepcji i współkuratorką, wraz z Anną Bargiel, wystawy „Nowy region świata” w Galerii Bunkier Sztuki. Mieszka w Paryżu.

Anna Bargiel jest edukatorką i kuratorką związaną z Galerią Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki w Krakowie. Ostatnio kuratorowała między innymi wystawy: Nowy region świata (wspólnie z Olgą Stanisławską, 2017), Węże, sztylety i płatki róży (z Jakubem Woynarowskim, 2016), Myślę, że jesteś dziwny i bardzo cię lubię (2015), Potlacz (2015). Pomysłodawczyni Małego Klubu Bunkra Sztuki i redaktorka książek dla dzieci, które ukazały się w serii Małego Klubu. Inicjatorka (wspólnie z Jakubem Woynarowskim i Matuszem Okońskim) Małego Instytutu Polskiej Ilustracji.

Wstęp na wszystkie wydarzenia jest bezpłatny.
Wystąpienia i rozmowy w języku angielskim i hiszpańskim.
Organizatorzy zapewniają tłumaczenie na język polski.

Patronat honorowy: Ambasada Meksyku w Polsce, Ambasada Kanady w Warszawie

Patroni medialni wystawy Nowy region świata: „Czas Kultury”, „NN6T”, „Szum”, „Tygodnik Powszechny”, Local Life
Patroni medialni Galerii: „Le Monde Diplomatique”, „Herito”, „Lounge”, Radio Kraków
Patroni medialni Muzeum Etnograficznego: miastodzieci.pl, Radio Kraków

Na zdjęciu: Janek Simon, Reakcje artysty na okładki „Morza”; analiza za pomocą skonstruowanego samodzielnie galwanometru, 2010, okładki magazynu „Morze” (wybrane), rezultaty analizy.
Informacje główne
3 i 7.11.2017 (piątek, wtorek)
Informacje dodatkowe
Konferencja towarzysząca wystawie „Nowy region świata” prezentowanej w Galerii Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki w Krakowie
Miejsce: Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki w Krakowie, Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie