Wymiary utopii

„(…) trzeba być l’enfant terrible, robić tak zwane utopijne projekty, żeby już dzisiaj budziły i budowały świadomość społeczną, po to, żeby jutro były rzeczywistością”.
Oskar Hansen w rozmowie z Czesławem Bieleckim, Pragmatyzm utopii, [w:] „Architektura”, nr 3/4 (1977), Warszawa

Czy Joseph Beuys jest ostatnim artystą, który dopuszcza myślenie utopijne w sztuce, a Oskar Hansen ostatnim architektem nowej rzeczywistości społecznej? Co się stało z rewolucyjnym podejściem do rzeczywistej zmiany status quo? Kto stłumił dawny bunt, gdzie jest awangarda? Wymiary utopii to nasz pomysł na zdiagnozowanie źródeł niechęci do emancypacyjnego myślenia oraz prób odnalezienia współczesnej figury l’enfant terrible, które mogłyby wyzwolić w nas potrzebę zmiany.

Kilkuletni projekt (2012–2015) jest przeglądem pomysłów, wystaw, działań i wydarzeń, które w swoim założeniu mają badać potencjał rewolucyjny i dekonstrukcyjny współczesnych artystów wizualnych. To próba odnalezienia powodów porażki nowoczesnych utopii oraz analiza źródeł niechęci współczesnych społeczeństw do poruszania się na grząskim gruncie nietrwałych teorii i myśli politycznych.

Wymiary utopii w 2012:

Impulsem do podjęcia problematyki utopii była początkowa potrzeba działania w imię jednej idei, stworzenia wspólnej pracy, próba podzielenia się tajemnicami tworzenia, chęć zburzenia silnej autonomii artystycznej, otwarcie się na inną wyobraźnię oraz zmierzenie się z nową wrażliwością w praktyce.

Do udziału w projekcie zostali zaproszeni Laura Pawela i Nicolas Grospierre, których propozycja otwarcia się na innego obróciła się w swój negatyw, ukazując rewers działania artystów, współpracy opartej na przeciwieństwie i odpychaniu. Współpraca okazała się działaniem mobilizującym do walki, tworzenia refleksyjnych komentarzy na swój temat, a pierwotne idee zaplanowania i teoretycznego usystematyzowania tej jakże naiwnie rozumianej artystycznej rozmowy można było wyrzucić między bajki. W tym zgadzają się Pawela i Grospierre – współpraca to piękna i kusząca, lecz nad wyraz niefunkcjonalna utopia. Nie przeszkodziło im to jednak w rozpoczęciu szczególnej rozmowy na temat różnych jej wymiarów.

Laura Pawela | Nie będzie dziury w niebie, jeżeli nawet pójdziesz tyłem  [więcej o wystawie]
Nicolas Grospierre | Miasto, które nie istnieje [więcej o wystawie]

Wymiary utopii w 2013:

Uczestnikami kolejnej edycji projektu Wymiary utopii byli Maciej Kurak i Mariusz Libel. Artyści wzięli na warsztat dwa aspekty pojęcia „utopia”. Pierwszy z twórców zaproponował refleksję nad utopią miejsca – namysł nad ideą white cube, przestrzenią popularną w kontekście modernistycznej sztuki i konsumpcyjnego komfortu kolekcjonerów. Zestawiając ze sobą dwie rzeczywistości – idealną, bez skazy i nieładu, teoretycznie neutralną oraz ułomną, podatną na ciągłą zmianę dokonującą się pod wpływem czasu i działań człowieka, brudną i niedbałą – zadaje pytanie o to, która przestrzeń jest nam bardziej potrzebna; dzięki której przestrzeni sztuka stanie się bardziej żywa, a przez to bardziej skuteczna. Czy utopią jest zatem galeria bez problemów finansowych realizująca program na najwyższym poziomie, a przy tym wywołująca społeczną zmianę poprzez wyraźną rewolucyjną działalność, która kłóci się z wiodącymi programami politycznymi i społecznymi? Czy można mieć ciastko i zjeść ciastko?

Drugi artysta zaprezentował bogate spektrum komunikatów, które są uwikłane w codzienność, wynikają z niej, a równocześnie stają się dystopią, ukazując pesymistyczną wizję bez szans na jakąkolwiek poprawę. Libel, podobnie jak Kurak, jest niechętny instytucjom kultury, traktując je jak miejsca tłumiące i wyciszające oddziaływanie sztuki i aktywność artysty, zamykające przed przypadkowym widzem i niepotrzebnie usakralniające przekaz. Ta brutalność ulicy jest dla niego ważna. Dlatego w Bunkrze Sztuki zobaczyliśmy głównie wielkopowierzchniowe murale, które po zakończeniu wystawy zostały zniszczone. Nie pozostał po nich żaden przedmiot, który mógłby przybrać formę kultową.

W Galerii – poza dwiema wystawami realizowanymi w ramach projektu – odbyły się również działania kontekstualne. Jakub Woynarowski przygotował dla nas wirtualny diagram Outopos skalujący nasze utopie i śledzący ewolucję tego pojęcia. Michał Frydrych zaprezentował widzom Bunkra rzeźbę językową, która mapowała architekturę Galerii. Marcin Doktor Polak i Marcin Szafrański przeprowadzili ekspresową rewolucję budowlaną, uroczyście zakończoną symboliczną destrukcją ponowoczesnej bastylii. Ponadto w Utopijnej Przestrzeni Otwartej, specjalnie do tego celu zniekształconej przez kolektyw Palce Lizać (Dominika Wilczyńska i Barbara Nawrocka), można było zdiagnozować własne nastawienie do utopijnej rzeczywistości. Wykonując serię ćwiczeń, tworząc własny alfabet, grając w Grę z partycypacją, mogliśmy zbadać, czy jesteśmy utopijno-odporni czy raczej mamy naturę rewolucjonisty.

Maciej Kurak | Już! [więcej o wystawie]
Mariusz Libel | Wyższe dobro [więcej o wystawie]

Kuratorka: Lidia Krawczyk (krawczyk@bunkier.art.pl)
Kuratorka działań kontekstualnych: Karolina Vyšata (vysata@bunkier.art.pl)
Informacje główne
2012–2015
Informacje dodatkowe
Kilkuletni projekt jest przeglądem pomysłów, wystaw, działań i wydarzeń, które w swoim założeniu mają badać potencjał rewolucyjny i dekonstrukcyjny współczesnych artystów wizualnych, instytucji kultury oraz możliwości sprawczych samej sztuki. To próba odnalezienia powodów porażki nowoczesnych utopii oraz analiza źródeł niechęci współczesnych społeczeństw do poruszania się na grząskim gruncie nietrwałych teorii i myśli politycznych.