„Biedacy z poddaszy naiwnie i spontanicznie formułują sądy trafniejsze i śmielsze niż wytworni panowie, wielcy mówcy, wahający się wciąż mędrcy”.
Jean-François Varlet, cyt. za: J. Baszkiewicz, S. Meller, Rewolucja francuska 1789–1794. Społeczeństwo obywatelskie, Warszawa 1983, s. 140.
Wystawa Łukasza Surowca Dziady składa się z dwóch części. Pierwsza ukazuje metody, jakich artysta używa w swoich trzech ważnych pracach angażujących zdominowanych i/lub wykluczonych: Szczęśliwego Nowego Roku (2011–2013; w tym nową odsłonę filmu), Black Diamonds (2012–2013, premiera) i Wózki (2012, praca prezentowana dotąd jedynie w Mechelen w Belgii).
Są to metody wytwarzania prototypów radykalnych społecznych działań, za pomocą których artysta pragnie bezpośrednio zaingerować w rzeczywistość „zbytecznych” (Bauman), wyrzuconych z kapitalistycznego systemu. Surowiec podejmuje się trudnej roli sytuacjonisty – akcjonizmu pierwszej potrzeby w „rzeczywistości najniższej rangi”.
Jednocześnie ingerencja i pomoc, jaką proponuje, idą w poprzek konwencjom, sposobom wypracowanym na przykład przez służby socjalne, które automatycznie racjonalizują życie, ograniczając subiektywność, podmiotowość człowieka.
W tych metodach nie brakuje zamierzonego przerysowania, szaleństwa i naiwności. Są potrzebne do tego, by móc nadal zajmować się sztuką; jeśli chcemy, żeby nasze życie zyskiwało dzięki niej na intensywności.
Drugą częścią wystawy jest osobna przestrzeń performatywna, dostępna przez 24 godziny na dobę (w piwnicy Bunkra Sztuki). Przestrzeń nazwana Poczekalnią zostaje oddana wszystkim, ze szczególnym wskazaniem na dziadów, odmieńców, performerów życia.
Przestrzeń jest poczekalnią do czekania na przykład na wiosnę, na ważne wydarzenie, na zmiany, ale i potencjalnym miejscem, w którym może dojść zarówno do realizacji ukrytych pragnień, jak i wydarzeń towarzyszących codziennej rzeczywistości (spanie, jedzenie).
Tytuł wystawy nawiązuje do słynnego spektaklu – Dziady Adama Mickiewicza – w reżyserii Konrada Swinarskiego, pokazywanego w krakowskim Teatrze Starym w 1973 roku, do którego reżyser zaprosił krakowskich kloszardów. Odwołuje się też m.in. do etnograficznych kategorii (krakowskich) dziadów proszalnych spod kościołów. Wystawa pośrednio zwraca uwagę również na żywych performerów miejskich oraz na wykluczonych (jak i tych, którzy sami wykluczają się) z życia społecznego, będących istotnym elementem życia miasta (nie tylko Krakowa) i jego wizerunku. Dziady podkreślają pierwiastek dążenia do samostanowienia wykluczonych, a także opowiadają bez romantyzmu i mitologizacji o ich losie. Wystawa kładzie nacisk na status: smrodu, brudu, innych poziomów rzeczywistości oraz możliwych sposobów przetrwania (potencjalnej lekcji na czas kryzysu), a także na potrzebę „spojrzenia z dołu” (zdominowani) w różnych ujęciach: historyczno-sztucznym, językowym, społeczno-politycznym, posthumanistycznym.
Część performatywna – Poczekalnia – jest prototypem (podobnie jak inne projekty Surowca) anarchicznej przestrzeni, w której zawieszono zasady umowy społecznej. Spróbujmy sobie wyobrazić i zrealizować taką przestrzeń (rodzaj social fiction), do której dostęp będzie dobrowolny i w której możliwa będzie realizacja wszystkiego. Poczekalnia ma charakter całkowicie otwarty. Działania w jej obrębie zostaną udokumentowane (część może przetrwać w postaci plotki), w przyszłości z tego materiału powstanie film.
Blog Poczekalni [zobacz]
Wystawie towarzyszy gazeta, na którą składa się tekst kuratorski (instrukcja obsługi wystawy i Poczekalni) oraz wypisy z literatury dotyczące Dziadów (m.in.: Tadeusz Kantor, Katechizm Kościoła Katolickiego, Tadeusz Boy-Żeleński, Lech Kaczyński, Adam Chmielowski – brat Albert, Krzysztof Niemczyk, historie paryskich kloszardów, wściekli z czasów Rewolucji Francuskiej).
Łukasz Surowiec (ur. 1985). Artysta sztuk wizualnych. Używa różnych mediów. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie i Poznaniu oraz w Berlinie (Universität der Künste). Brał udział w 7. Berlin Biennale z projektem Berlin-Birkenau, który pokazywał również w Galerii Whitechapel w Londynie. Wystawiał m.in. w Kalmar konstmuseum, CSW Kronika w Bytomiu, Art Agenda Nova w Krakowie i Instytucie Sztuki Wyspa w Gdańsku. Mieszka i pracuje w Bytomiu.
Stanisław Ruksza. Kurator wystaw, historyk sztuki, autor tekstów o współczesności. Dyrektor artystyczny Centrum Sztuki Współczesnej Kronika w Bytomiu, gdzie realizuje projekty łączące sztukę wizualną z innymi dziedzinami kultury, naukami społeczno-politycznymi, alternatywną turystyką oraz praktycznym aktywizmem.
Zapraszamy na spotkania w ramach wystawy:
>> Praktycy niemocy
25.02.2013 (poniedziałek), godz. 18
Miejsce: Sala Audiowizualna
Wykład dra Tomasza Rakowskiego, autora książki Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy, na temat doświadczenia ubóstwa i bezdomności.
>> Dziady. Oprowadzanie
28.02.2013 (czwartek), godz. 18
Start: Hol Główny
Zwiedzanie wystawy Dziady w towarzystwie jej kuratora – Stanisława Rukszy oraz spotkanie z Łukaszem Surowcem, który podsumuje swój projekt artystyczny realizowany w Bunkrze Sztuki.
Osoby, które chciałyby pomóc prosimy o kontakt: cholys@bunkier.art.pl, kaczmarczyk@bunkier.art.pl
Informacje główne
Otwarcie: 05.02.2013 (wtorek), godz. 18
Informacje dodatkowe
Wystawa czynna: 6.02–3.03.2013
Kurator: Stanisław Ruksza
W ramach projektu Maszyna: wspólnota – instytucja – działanie
