Architektka, artystka, modernistka

Spotkanie poświęcone zapomnianej postaci Krystyny Tołłoczko-Różyskiej, architektki brutalistycznego budynku Galerii Bunkier Sztuki. Po raz pierwszy zaprezentowany zostanie szerszej publiczności przegląd twórczości tej przedstawicielki pierwszego pokolenia polskich modernistek, obejmujący zarówno projekty architektoniczne, jak i mniej znane dziedziny jej działalności, w tym projektowanie wnętrz, mebli, galanterii artystycznej i mody. Na różnorodne i nieraz zaskakujące aspekty oeuvre artystki uwagę zwrócą zaproszeni goście: dr Zbigniew Moździerz (kustosz Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem), dr Piotr Winskowski (adiunkt Politechniki Krakowskiej). Spotkanie poprowadzą kuratorki Paulina Hyła i Anna Lebensztejn.

Twórcza droga Krystyny Tołłoczko-Różyskiej naznaczona jest szeregiem pasjonującym wątków. W społecznej świadomości znana jest przede wszystkim jako autorka budynku Miejskiego Pawilonu Wystawowego (1959-1961), dzisiejszej Galerii Bunkier Sztuki. Projekt architektoniczny wespół z plastycznym opracowaniem elewacji (Stefan Borzęcki i Antoni Hajdecki) oraz wyposażeniem wnętrz (Wanda Genga) stanowił w momencie powstania unikatowy przykład estetycznej ewolucji architektury nowoczesnej ku późnemu modernizmowi, a w jej ramach nurtowi brutalizmu. W rzeczonym projekcie brutalistyczna fascynacja wykracza daleko poza zwykłe zastosowanie betonowego odlewu, zwłaszcza w porównaniu z obiektami powstałymi w tym samym czasie na Zachodzie Europy (m.in. prace takich architektów, jak Kenzō Tange, Reima Pietilӓ, Dominikus Böhm). Przybliżając ten element działalności architektki, nie można jednak zapominać o wielowątkowości jej twórczości, czyniącej ją jedną z najbardziej intrygujących postaci powojennego modernizmu.

Jednym z mniej znanych zagadnień jest jej fascynacja architekturą górską, której doskonałą znajomość zawdzięczała kilkunastoletniemu pobytowi w Zakopanem i zaangażowaniu w życie lokalnego środowiska artystycznego. Tatrzańskie inspiracje znalazły swe odzwierciedlenie zwłaszcza w pierwszym, powojennym etapie twórczości projektowej artystki, zarówno tej architektonicznej, jak i szeroko pojętej dizajnerskiej. W tym kontekście nie można zapomnieć o jej współpracy z Anną Górską, autorką tatrzańskich schronisk i współtwórczynią tzw. stylu neozakopiańskiego. Innym frapującym wątkiem działalności Tołłoczko-Różyskiej jest sztuka użytkowa, która w latach 40. XX wieku stanowiła jedno z jej głównych źródeł utrzymania. W tym czasie artystka projektowała odzież, galanterię damską (w tym buty i torebki), a także dekoracyjne przedmioty do wyposażenia wnętrz mieszkalnych, takie jak maty, lampy, świeczniki, drewniane talerze i miseczki. Pasję tę dzieliła z Józefem Różyskim (1898–1974), rzeźbiarzem i architektem, od 1945 roku mężem architektki, będącym autorem unikalnej biżuterii wykonywanej z patyczków i gałązek. Okres ten naznaczony jest współpracą z Wandą Telakowską i prowadzonymi przez nią instytucjami – Wydziałem Wytwórczości, a następnie Biurem Nadzoru Estetyki Produkcji.

O artystce:
Krystyna Tołłoczko-Różyska (1909–2001) – architektka, artystka plastyk i projektantka. Przedstawicielka pierwszego pokolenia polskich modernistek. Absolwentka Wydziału Architektury Politechniki Lwowskiej (1938). Jej twórczość obejmowała rozmaite dziedziny sztuki, wraz z projektowaniem wnętrz, mebli, galanterii artystycznej i mody. Najwcześniejsza aktywność architektoniczna w okresie powojennym była związana między innymi z budownictwem górskim (stacje kolejki liniowej i schronisko na Szyndzielni, 1951–1957). Pierwszą prestiżową realizację stanowiły domy studenckie na Osiedlu UMCS w Lublinie oraz budynek Domu Społeczno-Usługowego, tzw. Chatka Żaka (1949–1965). Najbardziej rozpoznawalnym dziełem architektki pozostaje jednak budynek Miejskiego Pawilonu Wystawowego w Krakowie, obecnie Galeria Bunkier Sztuki (1959–1965). W Krakowie Różyska zrealizowała ponadto szereg ważnych projektów: przebudowę i adaptację Hotelu Monopol (1963–1967), wnętrza Klubu Aktora SPATiF i Biura „Orbis” (1966–1970), pawilony handlowe na osiedlach Krowodrza, Azory i Mistrzejowice (1970–1976).

O osobach biorących udział w rozmowie:

Zbigniew Moździerz – doktor historii sztuki, chemik, konserwator zabytków architektury. Autor wielu publikacji poświęconych historii architektury Zakopanego i Podtatrza oraz ochronie zabytków tego regionu, m.in.: „Styl zakopiański w architekturze” (1995), „Krajobraz «kulturowy» Tatr Polskich i jego ochrona” (2000), „Drewniana architektura sakralna na polskim Podtatrzu w XIX i XX w.” (2001), „Główne nurty architektury Zakopanego (1600–2008)” (2011), „Architektura i rozwój przestrzenny Zakopanego 1600–2013” (2013). Kustosz Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.

Piotr Winskowski – architekt, adiunkt na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. Wykłada również na Wydziale Malarstwa i Wydziale Rzeźby ASP w Krakowie. Zajmuje się teorią architektury, architekturą nowoczesną i ponowoczesną, relacjami między architekturą i innymi dziedzinami sztuki. Autor szeregu książek, m.in. „Modernizm przebudowany. Inspiracje techniką w architekturze u progu XXI wieku” (Kraków 2000), „Uwarunkowania kulturowe architektury wobec przemian cywilizacyjnych końca XX wieku” (współautor i red., Kraków-Warszawa 2001), „Miasto – między przestrzenią a koncepcją przestrzeni” (współautor i współred., Kraków 2011). Członek Stowarzyszenia Architektów Polskich, Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Polskiego Towarzystwa Estetycznego, Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Społecznego i Dialogu Międzykulturowego Cooperanti.

Informacje główne
14.04.2016 (czwartek), godz. 18
Informacje dodatkowe
Wokół Krystyny Tołłoczko-Różyskiej
Wydarzenie towarzyszące wystawie „Z mojego okna widać wszystkie kopce”
Kuratorki: Paulina Hyła, Anna Lebensztejn
Miejsce: przestrzeń wystawiennicza, parter
Wstęp bezpłatny
Partnerzy: Archiwum Narodowe w Krakowie, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie
Spotkanie jest realizowane w ramach zadania „Praktyki różnorodności. Edukacja kulturalna w Bunkrze”, dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.