„To, do czego byliśmy już przyzwyczajeni, odpływa coraz dalej i dalej…
Zarysy rzeczy pogrążają się coraz głębiej i głębiej – z każdym krokiem znika świat materialnych pojęć – wszystko, co kochaliśmy i czym żyliśmy.
Żadnych obrazów rzeczywistości – żadnych wyimaginowanych przedmiotów – nic poza pustynią!
Tę pustkę ożywia jednak przenikający wszystko duch doznań nieprzedmiotowych”.
K. Malewicz, Świat bezprzedmiotowy, przeł. S. Fijałkowski, Gdańsk 2006, s. 66.
Tajemnica. Sanktuarium. Ciemność. Początek. Czarny kwadrat. „Et sic in infinitum”.
Galeria jako świątynia sztuki bezprzedmiotowej.
Miejsce, w którym z pierwotnego chaosu wyłania się nowy porządek.
Stworzony przez artystów suprematystyczny rytuał, choć stanowiący narracyjną oś wystawy, nie jest w pełni dostępny odbiorcom. Ujawnia się jedynie poprzez dźwięki, słowa oraz strukturę podstawowych geometrycznych form i biblijnych liczb o symbolicznym znaczeniu. Pozornie chłodny język matematyki staje się narzędziem ułatwiającym poznawanie i opisywanie rzeczywistości. Wstępujemy w niepokojącą, tajemniczą i oddziałującą na zmysły przestrzeń abstrakcyjnych doznań.
Tytułowa biblijna sentencja Fiat Lux, pochodząca z łacińskiej Wulgaty i oznaczająca dosłownie „Niech stanie się światłość” (Rdz, 1,3), odsyła do pierwszej fazy procesu genezyjskiego (Harmonia Nascentis Mundi). Do narodzin i opisania wszechświata odwołuje się także Utriusque Cosmi … Historia (1617) siedemnastowiecznego myśliciela Roberta Fludda. Zamieszczoną w traktacie grafikę przedstawiającą czarny kwadrat otoczony czterokrotnie powtórzoną sentencją „Et sic in infinitum”, sprowadzającą nieskończoność materii do geometrycznej formy, artyści traktują jako zapowiedź słynnego Czarnego kwadratu na białym tle (1915) Kazimierza Malewicza, obrazu będącego jedną z ikon sztuki abstrakcyjnej.
Ślady hipotetycznego rytuału zarysowują dwie instalacje: wizualna i dźwiękowa. W pierwszej sakralnym obiektem jest kobierzec inspirowany inną grafiką genezyjską z dzieła Fludda. Nieskończoność i narodziny świata zostają splecione w schemat składający się z kół, kwadratów i prostokątów. Druga stanowi emanację rytuału suprematystycznej mszy, wprawiającej w drżenie posady modernistycznego gmachu instytucji. Trójjęzyczny tekst mszy, wywodzący się z Malewiczowskiego Świata bezprzedmiotowego, napisany po łacinie, rosyjsku i niemiecku, tworzy eklektyczną „nowoczesną liturgię” inspirowaną tradycjami Kościołów zachodniego, wschodniego i reformowanego.
W projekcie Fiat Lux, podobnie jak w poprzednich – Quadratum Nigrum (2010), Mundus Subterraneus (2012) i Civitas Munita (2013), autorzy wystawy śledzą związki łączące modernistyczną awangardę i sztukę dawną. Wprowadzając nas w mit „modernizmu hermetycznego”, artyści wskazują na alternatywną genealogię sztuki nowoczesnej, a w szczególności jej bezprzedmiotowych wątków.
Quadratum Nigrum – grupa artystyczna powstała w 2010 roku, współtworzona przez Mateusza Okońskiego, Jakuba Skoczka i Jakuba Woynarowskiego. QN to wielbiciele teorii spiskowych, szczelin i pęknięć w historii, którzy sięgając po klasyczne dzieła awangardy i inspiracje z odległej przeszłości, łączą je w nowe, nierzadko zaskakujące konfiguracje.
Mateusz Okoński – absolwent Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, wykładowca na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Kurator i animator kultury, projektant wystaw, autor i reżyser spektakli wizualnych. Założył i jako kierownik artystyczny prowadził galerię Małopolskiego Instytutu Kultury – Zbiornik Kultury. Jego prace były pokazywane m.in. podczas kilku edycji Festiwalu ArtBoom w Krakowie i w ramach wystawy Czeski Papież w Meet Factory w Pradze. Działa także jako członek Grupy Strupek.
Jakub Skoczek – studiował na Wydziale Form Przemysłowych i w Międzywydziałowej Pracowni Intermediów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz Pracowni Papieru i Książki na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Technologii w Brnie. Asystent w pracowni Obrazowania Cyfrowego na Wydziale Grafiki krakowskiej ASP. Swoje prace prezentował m.in. w ramach Miesiąca Fotografii w Krakowie, Festiwalu ArtBoom, projektów Zbiornika Kultury i Orbis Pictus.
Jakub Woynarowski – ukończył studia na Wydziale Grafiki i w Międzywydziałowej Pracowni Intermediów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Wykładowca w Pracowni Rysunku Narracyjnego na macierzystej uczelni. Artysta, designer i niezależny kurator. Autor projektów z pogranicza teorii i praktyki wizualnej. Współautor publikacji Wunderkamera. Kino Terry’ego Gilliama (2011) i Corpus Delicti (2013), autor komiksów The Story of Gardens (2010), Nietoty i Martwy sezon (2014), współkurator projektu CSW Zamek Wawelski. Współpracuje także z Korporacją Ha!art jako redaktor serii Literatura wizualna. Autor projektu instalacji w Pawilonie Polskim na 14. Biennale Architektury w Wenecji. Otrzymał Paszport „Polityki” za rok 2014 w kategorii sztuk wizualnych.
Wstęp na wystawę jest możliwy o każdej pełnej godzinie, począwszy od godziny 11.
Czas zwiedzania: 20 minut
Patroni medialni: „Fragile – pismo kulturalne”, „Le Monde diplomatique”, Local Life, Off Radio Kraków, O.pl, „Pressje”, Radio Kraków, „Szum”, „Tygodnik Powszechny”
Współpraca: Biblioteka Jagiellońska
Informacje główne
Wernisaż: 16.05.2015 (sobota), godz. 16
Informacje dodatkowe
17.05–14.06.2015
Quadratum Nigrum (Mateusz Okoński, Jakub Skoczek, Jakub Woynarowski) / Fiat Lux
Kuratorka: Anna Lebensztejn
Koordynatorka: Jolanta Zawiślak
Konsultacja i opracowanie muzyczne: Maciej Koczur, Michał Jakub Papara
miejsce: parter
