Ludożercy w kulturze: Kraus, Bernhard, Lec Satyra jako radykalna krytyka społeczna

Satyra uważana jest często za drugorzędny, niepoważny gatunek literacki. A przecież może ona stanowić medium bezwzględnej, okrutnej – i potrzebnej – krytyki społecznej. Mając na uwadze to krytyczne okrucieństwo, Walter Benjamin napisał kiedyś, że satyryk to postać, pod jaką cywilizacja przyswoiła sobie ludożercę. Słowa te padają w eseju Benjamina o Karlu Krausie i właśnie Kraus, wielki wiedeński satyryk, wieloletni redaktor pisma „Die Fackel”, jest pierwszym i najważniejszym bohaterem wydarzenia. Dawniej Kraus był w Polsce czytany, dziś wie się o nim u nas niewiele, zależy nam więc na przybliżeniu jego postaci i dzieła.

Polskim twórcą, który dobrze znał dzieło Krausa i po części korzystał z krausowskich inspiracji, był drugi bohater wydarzenia, wielki polski satyryk Stanisław Jerzy Lec.

Wreszcie, trzecim bohaterem jest Thomas Bernhard, prywatnie przyjaciel Leca, którego W.G. Sebald uważał za godnego następcę ludożerczej tradycji Krausa. Chcemy zastanowić się wspólnie nad podobieństwami i różnicami, jakie łączą i dzielą tych trzech autorów, jak również nad funkcjami satyry w rozmaitych warunkach społeczno-politycznych.

Wydarzenie składa się z dwóch części.

Pierwsza to sesja naukowa, druga to dyskusja panelowa o trzech bohaterach spotkania i o roli satyry, pokaz krótkiego filmu prezentującego Krausa podczas lektury swoich tekstów, wreszcie – próba czytana fragmentów antywojennego dramatu Krausa „Ostatnie dni ludzkości” w przekładzie Jacka Stanisława Burasa.

Łącząc Leca z Krausem i Bernhardem chcemy przekraczać granice i stworzyć konstelację, która pozwoli tych trzech autorów zrozumieć w nowy sposób. Kraków – po Lwowie główne polskie miasto, które pozostawało na orbicie wpływów kultury austriackiej – wydaje się idealnym miejscem dla takiego wydarzenia.

Program

Sesja naukowa

9.30 – 17.00

9.30 Powitanie
9.45 Joanna Jabłkowska, Kim był Karl Kraus? Ludożercą, satyrykiem czy idealistą?
10.20 Dyskusja
10.30 Aleksandra Stepanów, Kraus, satyra i prawo
10.55 Dyskusja

11.10 – 11.40 Przerwa na kawę

11.40 Dorota Szczęśniak, Karl Kraus: satyryk w obliczu śmierci epoki
12.05 Dyskusja
12.15 Katarzyna Sadkowska, Kraus w modernistycznym Lwowie
12.40 Dyskusja

12.55 – 14.30 Przerwa

14.30 Lidia Kośka, Kraus, Lec, Bernhard – spotkanie pod wieżą Babel
14.55 Dyskusja
15.05 Tomasz Lec, Bernhard w Warszawie: archeologia spacerologii
15.30 Dyskusja
15.40 Monika Gromala, Śmiertelna powaga albo o życiu na bezdechu: Lec/Celan/Bernhard
16.05 Dyskusja
16.15 Monika Szczepaniak, Ludo-żercy dobro-czyńcy. Kraus i Jelinek
16.40 Dyskusja końcowa

17.00 – 18.00 Przerwa na kawę

18.00

Rozmowa „Satyryk jako ludożerca”
Z udziałem: Joanny Jabłkowskiej, Lidii Kośki i Sławy Lisieckiej
Prowadzenie: Adam Lipszyc

W programie m. in. nagranie Karla Krausa czytającego teksty z pisma „Die Fackel” (w przekładzie Ryszarda Wojnakowskiego) oraz krótka próba czytana fragmentów antywojennego dramatu Krausa

Ostatnie dni ludzkości (w przekładzie Jacka St. Burasa) przygotowana przez Annę Wyrwik (reż.) i aktorów związanych z Teatrem Barakah: Roksanę Lewak, Bartłomieja Kwiatkowskiego i Karola Śmiałka.

Wydarzenie na Facebooku

Biogramy uczestników

Monika Gromala – doktorantka na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończyła Międzywydziałowe Indywidualne Studia Humanistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się na widmontologii. Możliwości zastosowania teorii filozoficznej poszukuje w studiach nad pamięcią, studiach nad Zagładą i praktykach wizualnych. Od lat zajmuje się poezję Paula Celana, któremu poświęcona zostanie jej praca doktorska.

Joanna Jabłkowska – prof. zwyczajny, pracuje w Instytucie Filologii Germańskiej UŁ. Zainteresowania badawcze, m.in.: współczesna literatura niemieckojęzyczna; literatura i polityka; utopia i antyutopia w literaturze. Autorka licznych publikacji dotyczących literatury niemieckiej i austriackiej, w tym dwóch książek: Literatur ohne Hoffnung. Die Krise der Utopie in der deutschen Gegenwartsliteratur (1993), Zwischen Heimat und Nation. Das deutsche Paradigma? Zu Martin Walser (2001).

Lidia Kośka – literaturoznawczyni, edytorka utworów Stanisława Jerzego Leca, autorka monografii pt. Lec. Autobiografia słowa (2015). Redaktor naczelna w wydawnictwie Pardes. Publikuje w „Kwartalniku Artystycznym”.

Tomasz Lec – projektant i architekt. Autor kilkuset okładek do książek oraz wielu plakatów i druków ulotnych. Laureat nagrody Punktu za prace typograficzne w 1996. Współautor wystaw Archiwum Ringelbluma we Frankfurcie, Berlinie, Nowym Jorku, Brukseli i Madrycie w latach 2000-2004. Współautor i współrealizator wielu miejsc w Warszawie, które od 2008 roku upamiętniają granice getta, a także upamiętnień Powstania Warszawskiego 1944.

Adam Lipszyc – prof. PAN, eseista i tłumacz, pracuje w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, uczy w Szkole Nauk Społecznych, w Collegium Civitas oraz na Uniwersytecie Muri im. Franza Kafki. Ostatnio opublikował książkę Czas wiersza. Paul Celan i teologie literackie (2015).

Sława Lisiecka ukończyła germanistykę na Uniwersytecie Łódzkim. Tłumaczka literatury niemieckojęzycznej. Przełożyła około 100 pozycji książkowych, w tym powieści Thomasa Bernharda: „Autobiografie” (1999), „Wymazywanie” (2005), „Zaburzenie” (2009). Niebawem ukaże się tom zawierający „Chodzenie” i „Amras”.

Katarzyna Sadkowska – adiunkt na Wydziale Artes Liberales w Warszawie. Autorka książki Lwowska krytyka literacka 1894-1914. Tendencje  i problemy (2015). Interesuje się literackimi i kulturalnymi związkami polsko-austriackimi i polsko-niemieckimi, kulturą Lwowa i Galicji. Stypendystka Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu.

Aleksandra Monika Stepanów – radca prawny i germanistka. Uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa na Uniwersytecie Warszawskim. Współautorka książki Europejskie Prawo Finansowe (2013) oraz autorka monografii Karl Kraus i jego czasopismo Die Fackel (2016). Zawodowo zajmuje się doradztwem prawnym i tłumaczeniami, zaś hobbystycznie bada relacje między prawem i literaturą oraz literaturę niemieckojęzyczną przełomu XIX i XX wieku. Zafascynowana jest również historią, kulturą i językami Hiszpanii.

Monika Szczepaniak – prof. UKW, pracuje w Zakładzie Kulturoznawstwa w Katedrze Germanistyki Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Stypendystka Fundacji na rzecz Nauki Polskiej i Alexander von Humboldt-Stiftung. Zainteresowania naukowe: literatura niemieckojęzyczna XX i XXI wieku, twórczość Elfriede Jelinek, kulturowa teoria literatury, badania nad męskością, badania nad wojną i przemocą, miłość i pożądanie w tekstach kultury. Autorka monografii Dekonstruktion des Mythos in ausgewählten Prosawerken von Elfriede Jelinek (1998); Männer in Blau. Blaubart-Bilder in der deutschsprachigen Literatur (2005), Militärische Männlichkeiten in Deutschland und Österreich im Umfeld des Großen Krieges. Konstruktionen und Dekonstruktionen (2011).

Dorota Szczęśniak – adiunkt w Instytucie Neofilologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Studiowała filologię germańską na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz Ruhr-Universität w Bochum. Autorka książki o aforyzmie wiedeńskiego modernizmu (Zum Aphorismus der Wiener Moderne: Arthur Schnitzler, Hugo von Hofmannsthal, Karl Kraus, 2006). Publikowała m.in. na temat Karla Krausa i Thomasa Bernharda oraz krótkich form literackich.
Informacje główne
20.04.2017 (czwartek), godz. 9.30–21
Informacje dodatkowe
Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki, Plac Szczepański 3a, Kraków
Organizator: Austriackie Forum Kultury w Warszawie
Opieka naukowa: Adam Lipszyc
Partnerzy: Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki, Teatr Barakah
Patronat: Krakowskie Biuro Festiwalowe, Kraków Miasto Literatury UNESCO, Program 2 Polskiego Radia, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, Uniwersytet Muri im. Franza Kafki, Konsulat Austrii w Krakowie, LOKATOR kawa&książki, Massolit Books & Cafe, Oficyna Literacka Noir sur Blanc